Zelf hebben we over de jaren leren omgaan met onze emoties. We hebben geleerd wat ons helpt als emoties even te veel worden. En soms is het ook voor ons erg lastig om onze eigen emoties te beheersen, vooral in situaties die met onze eigen kinderen te maken hebben. Onze kinderen moeten nog leren omgaan met emoties. Het is een proces waar zij onze hulp bij nodig hebben; om emoties te herkennen, om ze te kunnen benoemen en om er zo nodig iets mee te kunnen doen. Maar hoe kunnen wij onze kinderen helpen om emoties te reguleren? En wat doen wij als wij zelf zo getriggerd worden dat wij op exploderen staan?
Wat zijn emoties?
Emoties horen bij de mens. Wij kunnen niet leven zonder emoties. Zij helpen ons te herkennen of iets fijn is of juist niet fijn, of gevaarlijk. Je zou kunnen zeggen dat er 4 basisemoties zijn (de 4 B's): bang, boos, blij, bedroefd. Maar daar kunnen nog heel veel andere moties aan worden toegevoegd: teleurgesteld, jaloers, gefrustreerd, verbazing, schaamte, afschuw.
Hoe werkt het met emoties in het brein?
De Amerikaanse psychiater Daniel Siegel heeft een hele eenvoudige vergelijking om uit te leggen wat er gebeurt in onze hersenen als wij heftige emoties ervaren. Ook binnen de Positive Discipline oudercursussen is dit iets wat ik met alle ouders deel, omdat het begrip hen helpt om er relaxter mee om te gaan.
Ieder mens heeft rode knoppen. En onze kinderen weten deze rode knoppen het allerbeste te vinden. Dat doen zij bijvoorbeeld als jij op het punt staan om weg te gaan en jouw kind op dat moment een driftbui krijgt, of als je gezellig met een vriendin zit te praten en jouw kind opeens een autootje vlak langs je neus door de lucht gooit, of als jouw kind zijn jongere broertje of zusje een mep geeft... allemaal situaties die ons meteen triggeren om met een directe reactie te komen.
Daniel Siegel vergelijkt de hersenen met een hand, waarbij hij zegt dat de overgang tussen pols en hand vergeleken kan worden met de hersenstam, waar de vechten, vluchten of bevriezen reactie uit voort komt. Als je de duim dan over de handpalm vouwt, kan je dat zien als de amygdala of het middenbrein. Dit is het gebied waar oude emoties en herinneringen staan opgeslagen. Als je dan de hand dichtvouwt, staat de bovenkant van je vingertoppen voor de cortex en de voorkant van je onderste vingertoppen voor je prefrontale cortex. Dit is het gebied in de hersenen waar de emotieregulatie plaatsvindt. Waar het logisch nadenken en de zelf beheersing vandaan komt. Maar ook waar moraliteit en planning plaats vinden.
Wat gebeurt er nou als die rode knop wordt ingedrukt? Dan flippen we...dan springt die cortex en prefrontale cortex als het ware omhoog en is er dus geen verbinding meer tussen het logisch nadenken en de emotieregulatie: "we flip our lid" zegt Daniel Siegel. En dan staat het deel van de hersenen waar de onmiddellijke vechten, vluchten of bevriezen respons vandaan komt, open en bloot. Dus we schieten in zo'n directe respons. Dit is wanneer we dingen zeggen of doen waar we later vaak spijt van hebben. En dit is ook het moment wanneer kinderen gillen 'ik haat jou!' of met een auto door de kamer gooien.
Waardoor is het zo moeilijk om rustig te blijven als jouw kind ontploft?
Mensen hebben spiegelneuronen waardoor je heel erg getriggerd wordt om te flippen als iemand tegenover je flipt. Dus als jij flipt, dan is de kans groot dat jouw kind ook mee flipt en gaat schreeuwen, huilen, slaan etc. En als jouw kind flipt dan voel jij je vaak enorm getriggerd om mee te flippen. Dit is waarom het zo enorm moeilijk is om rustig te blijven als jouw kind ontploft.
Wat doe je om dan grip te houden op jouw eigen emoties?
Als jouw kind geflipt is en jij hierin meegetrokken wordt, of andersom, is dit niet het moment om het probleem op te lossen...dat kan gewoon niet. Iemand kan op zo'n moment niet bij het deel van het brein dat over logisch nadenken en zelfbeheersing gaat. Toch hebben we het idee dat we er meteen iets mee moeten, dus we blijven in de strijd of we proberen op dit soort momenten af te dwingen dat een kind sorry moet zeggen of iets moet oplossen. En eigenlijk vragen we dan iets wat gewoon te lastig is, voor onszelf of voor ons kind.
Wat moet je dan wel doen als de emoties exploderen?
Eigenlijk is het allerbelangrijkste op het moment van flippen om weer rustig te worden. Jij hebt waarschijnlijk verschillende manieren geleerd waardoor jij weer rustig kan worden als je heftige emoties voelt; bijvoorbeeld even weglopen van de situatie, even een ommetje lopen, tot 10 tellen, diep ademhalen, etc. Doe dat dan dus ook! Herken het moment van ‘flippen’ bij jezelf en neem even een moment om de kamer uit te gaan of heel diep adem te halen.
Geef aan dat jij je boos voelt, dat jij even een momentje nodig hebt om weer rustig te worden en dat je zo weer terugkomt. Dit kan voor sommige kinderen spannend zijn en dan zie je vaak dat zij je achterna komen. Dan is het goed om op een neutraal moment met je kind te praten en uit te leggen dat we soms heftige emoties hebben, en dat het voor jou helpt om dan even naar een andere kamer te gaan, zodat je daar weer rustig kan worden, en dat je daarna dan weer terugkomt. Door dit voorbeeld te geven, leert een kind om dit zelf ook te gaan gebruiken.
Hoe help jij je kind met emotieregulatie?
Onze kinderen hebben nog niet geleerd hoe zij om moeten gaan met dit soort heftige gevoelens. En dat is waar wij ze in deze kinderjaren mee kunnen helpen. Jij kan jouw kind helpen om manieren te vinden die hem op zo'n moment helpen om weer rustig te worden.
Als een kind door heftige emoties als boosheid en verdriet heen gaat is het heel belangrijk dat jij bedenkt dat dit erbij hoort. Het is een manier voor een kind om aan te geven dat alles even te veel is. Het is niet iets wat een kind bewust doet, het overkomt hem.
Voor ons als ouders is het erg vervelend, uitdagend en vermoeiend als je kind ‘flipt’; eigenlijk wil je dat het meteen ophoudt. Tegelijkertijd is het belangrijk om te onthouden dat jouw kind even overspoeld wordt door emoties en deze gevoelens normaal zijn. Het is niet onze taak om deze emoties bij onze kinderen weg te halen. Als wij dat zouden doen, dan zou een kind nooit leren omgaan met die emoties.
Ga niet tussen jouw kind en zijn/haar emoties in staan, zeg tegen jezelf: “het is okay dat mijn kind deze gevoelens heeft.” Zoals Dr. Becky Kennedy zegt: “Je bent een goed kind, die het even moeilijk heeft.”
Geef een kind tijd om weer rustig te worden. Leg op een neutraal moment aan je kind uit (vanaf ongeveer 5-6 jaar) wat er gebeurd met heftige emoties in het brein en bespreek dan wat jouw kind kan helpen op zo’n moment om weer rustig te worden.
Benoem het gevoel en toon begrip: “ik begrijp dat je hier echt heel erg boos over bent, dat is okay!”
Benoem wat het kind zo graag zou willen, de wens, die op dat moment niet kan, bijvoorbeeld: “jij wil écht niet naar bed…jij zou het liefste de hele nacht op willen blijven! Ik begrijp je. En het is nu tijd om naar boven te gaan.” En dan kan je een keuze geven.
Geef een keuze: "Heb je een knuffel nodig (alleen aanbieden als jijzelf rustig bent) of wil je even buiten op en neer springen?"
Als een kind in het ‘flip moment’ een ander pijn doet of met iets gaat gooien, zeg dan rustig: “jij bent echt mega boos en ik sta niet toe dat je een ander pijn doet.” En helpt je kind om dan zichzelf te begrenzen.
Kinderen leren uiteindelijk het meeste van het voorbeeld dat zij krijgen; dus van ons voorbeeld als wij boos zijn, en van ons voorbeeld als wij rustig proberen te worden. Door zelf het goede voorbeeld te geven, kunnen wij kinderen dus heel goed vaardigheden aanleren waar zij later zelf veel aan zullen hebben.
Wil jij leren om je eigen emoties in de opvoeding beter te kunnen beheersen, dan kan een cursus ‘Effectief en verbindend opvoeden’ jou hierin zeker verder helpen. Kijk op mijn website bij oudercursussen voor meer informatie of stuur even een mail als je vragen hebt.
Wil jij meer tips en tools ontvangen om een ontspannen ouder te zijn? Download dan de ‘vier tips voor een ontspannen ouder’