Seksuele voorlichting in de opvoeding
Onze kinderen komen hoe dan ook in aanraking met seksualiteit: via school, via vriendjes of via internet.
Het is in Nederland verplicht dat er iets aan seksuele voorlichting wordt gedaan. Echter dit volledig overlaten aan de leerkrachten en leeftijdsgenoten van je kind is niet verstandig. Waarom? Omdat de juf of meester van jouw kind vaak niet dezelfde waarden en normen op dit gebied heeft als bij jullie thuis. Daarbij bestaat de kans dat niet alle informatie wordt gegeven die jij wil dat jouw kind krijgt over seksualiteit, of dat er informatie gedeeld wordt met een beladenheid als schaamte en gêne.
Naast de informatieve lessen op school zal jouw kind vast ook dingen horen via andere kinderen. En dat kan vanaf jonge leeftijd gebeuren, bijvoorbeeld door klasgenootjes die een oudere broer of zus heeft. Vaak krijgen kinderen op deze manier heel veel verkeerde informatie, bijvoorbeeld dat seks betekent tongzoenen of dat je niet zwanger kan worden als je staande seks hebt.
Wie is de meest geschikte persoon om seksuele opvoeding te geven aan jouw kind?
Uiteindelijk zijn ouders de meest geschikte persoon om kinderen seksuele opvoeding te geven.
Als kinderen seksuele voorlichting krijgen via school, vriendjes of het internet, dan zullen zij niet snel naar jou toe komen als zij met vragen over seks of met een probleem zitten. Daarom is het zo belangrijk om dit thema te normaliseren en te laten zien dat jij ervoor open staat. Pas dan weten kinderen dat het veilig is en dat de drempel laag is om met jou over seksualiteit te praten.
Uiteindelijk zorgt het praten over seks en seksualiteit op jonge leeftijd voor minder problemen op seksueel gebied op latere leeftijd. Problemen zoals onzekerheid, depressie, schaamte, seksueel misbruik, sexting, lichaamsbeeld problemen en vroegtijdige zwangerschap.
Vanaf welke leeftijd kan je het beste beginnen over seks?
0 tot 4 jaar
Voor kinderen tot 4 jaar kan je vooral bespreken wat de fysieke verschillen zijn tussen een jongen en een meisje. Je kan het hebben over de namen van de lichaamsdelen, waarbij je ook de geslachtsdelen benoemd.
Basisschool
Vanaf 4 jaar is het goed om het gesprek meer te gaan richten op seksualiteit. Hierdoor zal de nieuwsgierigheid naar seks afnemen, leren kinderen dat jij hun vertrouwenspersoon bent over dit onderwerp en zullen kinderen sneller naar jou toekomen als zij iets ‘vies’ tegenkomen op internet.
Ook als je kind geen interesse toont of vragen stelt over seks, is het toch belangrijk om bepaalde informatie te delen. Gebruik dan televisie of andere aanleidingen om even wat informatie te vertellen.
Het thema ‘verliefd zijn’ kan voor sommige kinderen ook interessant worden op de basisschool. Het is belangrijk dat kinderen leren dat verliefd zijn betekent dat je iemand extra leuk vindt en dat als iemand verliefd op jou is, jij altijd zelf een keuze hebt of jij dit ook terug voelt of niet. Hier beginnen kinderen te bewust te worden van hun eigen gevoelens en grenzen.
Rond 10 jaar zou een kind moeten weten wat seks betekent, waar baby’s vandaag komen en wat verliefdheid is. Vanaf 10 jaar gaan veel kinderen het gênant vinden als hun ouders over seks beginnen te praten. De kunst is dus om voor die leeftijd jouw kind te laten zien dat dit een onderwerp is dat normaal besproken kan worden.
Voorbereiding in plaats van preventie
We zijn in het verleden erg gericht geweest op ‘preventie’; hoe je zorgt dat je kind niet te jong zwanger wordt of een ander zwanger maakt. In de huidige samenleving is het vooral belangrijk om ons te richten op ‘voorbereiding’. Zodat kinderen met vertrouwen zich kunnen ontwikkelen op dit gebied en niet overweldigd worden als zij het opeens via internet of op andere manieren tegenkomen.
Geef eerlijke antwoorden op de vragen over seks
Veel kinderen krijgen de boodschap: “Seks is belangrijk en we mogen er niet over praten.” Dit is heel verwarrend voor een kind.
Als kinderen vragen stellen over seks, geef ze dan eerlijke antwoorden. Ga niet uitgebreid in op alle details. Vertel niet over jouw eigen ervaringen. Maar geef feitelijke informatie. Voor jonge kinderen kan een kort antwoord al voldoende zijn. Voor nieuwsgierige kinderen roept het misschien meer vragen op.
Een paar tips:
Seksuele voorlichting is een van de verantwoordelijkheden van een ouder. Laat je eigen ongemak hierin niet de baas spelen. Gun je kind ook deze informatie, waar zij hoe dan ook mee te maken krijgen. Want seksualiteit is een onderdeel van het leven. School zal ook zeker iets bijdragen, maar dat is meer informatief. Ouders zijn de veilige basis waar een kind terecht moet kunnen met vragen, onzekerheden en ook als er problemen zijn.
Probeer het onderwerp ontspannen te bespreken. Normaliseer, geef de informatie die gevraagd wordt en ga niet uitgebreid details beschrijven. Als je het ongemakkelijk of lastig vindt, denk dan aan wat jij voor je kind in de toekomst hoopt op dit gebied. Dit is het doel waar je dit voor doet.
Kinderen weten niet wat zij moeten weten, dus als je kind er niet mee komt, initieer dan zelf een gesprek. Sommige kinderen zullen het onderwerp ook niet durven aankaarten. En tegelijkertijd krijgen zij wel verkeerde informatie via vriendjes of internet. Dus begin zelf een gesprek over seks. Houd het kort en eenvoudig.
Houd het niet bij één enkel gesprek; de kunst is om het thema seksualiteit terug te laten komen in alledaagse gesprekken die je voert naar aanleiding van een TV programma, het nieuws of iets dat je gehoord hebt. Als je merkt dat je kind of gezinsleden het ongemakkelijk vinden, benoem het even (“ik begrijp dat je dit een gek onderwerp vindt”) en negeer het dan. Probeer het op die manier te normaliseren. Een goede plek voor dit soort ongemakkelijke onderwerpen is in de auto of tijdens een wandeling, dus op een moment dat je met iets bezig bent en niet direct oogcontact met elkaar hebt.
Hoe pak je het aan?
Stap 1:
Wat zijn jouw eigen waarden en normen op seksueel gebied. Wat vind jij van naaktheid, verliefdheid, een relatie hebben, wanneer seksueel actief worden, abortus, LGBTQ+, voorbehoedsmiddelen, vreemd gaan….? Deze waarden zullen veranderen naarmate jijzelf ouder wordt. Maar het bewust hierover nadenken en eventueel met je partner bespreken (waarbij je niet exact op een lijn hoeft te zitten) zal je helpen om met meer vertrouwen de gesprekken met je kind aan te gaan.
Stap 2:
Zorg dat jij de feiten duidelijk hebt. Begin bij het geven van uitleg hoe baby’s gemaakt en geboren worden en bouw hier gaandeweg op verder. Uiteindelijk is het doel dat kinderen de meeste informatie gekregen hebben (in ieder geval iets erover) voordat zij naar de middelbare school gaan.
Voordat zij naar de middelbare school gaan zouden kinderen iets moeten weten over:
jouw waarden en normen over seks,
de namen en functies van mannelijke en vrouwelijke lichaamsdelen,
wat seks is en hoe vrouwen zwanger worden,
wat er met ons lichaam gebeurt tijdens de pubertijd en waarom dit gebeurt,
het geven of krijgen van toestemming,
de verschillen tussen LGBTQ+,
gender verschillen,
wat masturbatie is,
wat abortus betekent,
wat vaginale en orale seks betekent,
hoe je aanranding, verkrachting en seksueel misbruik kan voorkomen,
wat grooming betekent en hoe je dit kan herkennen,
hoe je zwangerschap kan voorkomen met voorbehoedsmiddelen,
kennis over SOA’s en hoe je dit kan voorkomen,
en wat porno is, hoe dit niet realistisch is en wat een kind kan doen als zij het tegenkomen.
Ga er dus mee aan de slag! En als je naar aanleiding van dit verhaal het gevoel hebt dat je achter loopt, maak je geen zorgen, pak het alsnog op en deel af en toe wat informatie met je kind. Misschien krijg je wat meer weerstand, rollende ogen of een ‘dat weet ik allang’ omdat je kind al iets ouder is, maar dat maakt niet uit. Leg rustig uit dat jij ook de taak op je neemt om je kind dit soort dingen te vertellen, dat je begrijpt dat je kind het gênant vindt en dat je het kort zult houden.
Vind je het opvoeden soms lastig en is er vaak gedoe thuis?
Wil jij in plaats van een gespannen sfeer meer gezellige momenten met je kinderen? Wil jij een ontspannen en positieve ouder zijn?
Download dan hier de 4 meest effectieve tips die je hierbij zullen helpen.
Meer informatie:
www.nji.nl
Podcast van Amy Lang: Just say this!
Boeken tips:
4 – 7 jaar: Ik vind jou lief (Sanderijn van der Doef en Marian Latour)
9 – 12 jaar: Ben jij ook op mij? (Sanderijn van der Doef en Marian Latour)
Voor volwassenen: Kleine mensen, grote gevoelens (Sanderijn van der Doef)
Boek over lichaamsverandering, voor meisjes van 8-12 jaar: Lijfgids (Chariva)