Interview voor Linda.nl op 3 oktober 2022
Geschreven door: Maaike Kooijman
Je kinderen ‘positief opvoeden’ zou stress bij ouders én gedragsproblemen bij kinderen voorkomen. Maar creëer je er geen verwende kinderen mee?, vragen critici zich af.
Psycholoog en opvoeddeskundige Valerie Ritchie legt uit: “Het is vriendelijk én vastberaden tegelijkertijd.”
POSITIEF OPVOEDEN
Positief opvoeden is erop gericht om kinderen niet te straffen voor problematisch gedrag, maar juist hun goede gedrag te stimuleren. Kinderen doen het goed als zij zich goed voelen. Onderdeel daarvan is de methode Positive Discipline, vertelt Ritchie.
Positive Discipline is een benadering gebaseerd op het gedachtegoed van psycholoog Alfred Adler, die onder meer de term ‘minderwaardigheidscomplex’ bedacht. Adler is ook de grondlegger van de zogenoemde ‘individual psychologie’, die ervan uitgaat dat de persoonlijkheid van de mens één geheel is, in plaats van de gespleten persoonlijkheid waar zijn tijdgenoten (zoals Freud) vaak over praatten.
Eén van de belangrijkste dingen aan Positive Discipline is de onderliggende gedachte dat kinderen het basisverlangen hebben erbij te willen horen en van belang te willen zijn. Daarbij is de focus op wat het kind kan en hoe het zich inzet. Die positieve dingen kun je dan stimuleren. Ritchie: “Ik stond ooit aan de lijn van een voetbalwedstrijd en hoorde mensen achter me roepen: ‘Kom op, scoor een goal, anders zijn we voor niks gekomen!’ Maar dat is precies wat positief opvoeden níet is. In plaats daarvan richt je je op de inzet en zeg je bijvoorbeeld: ‘Jij hebt echt je best gedaan!'”
CONNECTIE VOOR CORRECTIE
Kinderen stimuleren zorgt voor groei, straffen juist niet, is het idee. “Maar dat betekent niet dat er geen grenzen meer zijn. Het is alleen belangrijk om vriendelijk en vastberaden tegelijk te zijn. Je zegt niet nooit meer ‘nee’, maar je zegt het op een positieve manier. Bijvoorbeeld: ‘Ik zie dat je lekker aan het spelen bent én het is tijd om aan tafel te gaan.’ Eerst connectie en dan correctie, dus: eerst begrip en dan wat er moet gebeuren. Zonder de ‘maar’ ertussen.” Zo blijf je in verbinding met je kinderen.
Respect is een belangrijk criterium voor positief opvoeden, vertelt de psycholoog. “Positive Discipline betekent respectvol zijn voor jezelf, je kind en de situatie. Als een kind iets anders doet dan wij willen, hebben we vaak de neiging om heel erg in het moment te reageren. Dan flipt het kind en de ouder ook, hebben beiden geen controle meer over hun gedrag. Maar het is belangrijk om te onthouden dat er altijd meer achter het gedrag van een kind zit. Je kind duwt een ander kind echt niet zomaar, daar zitten gevoelens en gedachten achter.”
Als we die gevoelens en gedachten op een rustig moment bespreken, is dat een mogelijkheid om kinderen de vaardigheden te leren die wij hen willen meegeven. “Positive Discipline is heel erg gericht op de lange termijn, op het kind eigenschappen en vaardigheden leren die het in de toekomst nodig heeft om succesvol en gelukkig te zijn”, legt Ritchie uit. “En alle uitdagingen die we tegenkomen in de opvoeding, zijn kansen om je kind iets bij te brengen.”
VERTROUWEN IN ZICHZELF
Uit onderzoek blijkt dat positief opvoeden gedragsproblemen bij kinderen kan voorkomen en dat stress en somberheid bij ouders afnemen. Die positieve effecten komen vooral door het bemoedigen van kinderen, ziet Ritchie. “Daardoor hebben kinderen meer vertrouwen in zichzelf.”
Het negatieve vervangen door het positieve raadt ze ook aan bij het geven van bevelen. “We zeggen vaak: niet schreeuwen, niet rennen en ga zo maar door. Maar het woordje ‘niet’ is verwarrend voor het brein. Mensen snappen het veel beter als ze iets wél moeten doen. Zeg bijvoorbeeld: ‘het is fijn als je wat zachter praat’, of: ‘het is hier glad, dus loop voorzichtig’.”
BEVEL WORDT VRAAG
Ook het aantal bevelen zelf kan wel wat minder, zegt Ritchie. “Van ‘ga uit bed’ tot ‘doe je jas aan’: als wij als volwassenen dat de hele tijd zouden horen, zouden we óók snel afhaken. In plaats van dat je als ouder vertelt wat er moet gebeuren, kun je ook aan het kind vragen wat het nodig heeft. Wat denkt hij of zij zelf dat zou helpen om sneller uit bed te komen ’s ochtends? Zo werk je meer samen.”
“In plaats van bevelen kun je ook een vraag stellen aan je kind. Zoals: ‘Wat doe je om buiten warm te blijven?’ Daarmee stimuleer je het zelf nadenken en is een kind sneller bereid om mee te werken. Maar zo’n vraag moet je wel alleen stellen als je open staat voor een antwoord. Als je kind zegt dat een trui genoeg is en het dan buiten koud krijgt, kan het zelf leren van die negatieve consequentie.”
EIGEN KEUZES MAKEN
Die autonomie komt ook naar voren in het oplossen van bijvoorbeeld een ruzie. “Als ouder wil je dan natuurlijk ingrijpen, maar het is belangrijk om dat neutraal te doen. Vraag aan de ruziënde kinderen zelf wat ze kunnen doen om het op te lossen. Later kun je dan nog een keer bespreken wat er gebeurde, waarom ze het deden en wat ze ervan kunnen leren.”
Bij positief opvoeden is het kortom belangrijk dat je je kind eigen keuzes laat maken, zegt Ritchie. “Als je kind zich verantwoordelijk voelt, leert hij daar ook het meest van. Als een kind wéét dat jij na de eerste ‘ruim je speelgoed nou eens op!’ dat nog 20 keer gaat herhalen, roept dat juist alleen maar weerstand op. In dezelfde situatie zou jijzelf waarschijnlijk ook niet bij de eerste keer al luisteren.”
WORKSHOP POSITIEF OPVOEDEN
Ritchie gebruikt positief opvoeden ook bij haar eigen kinderen. “Vroeger wilde ik alle controle hebben over mijn kinderen, wilde ik echt dat ze deden wat ik zei. Daar ontstond veel machtsstrijd door. Toen ik de technieken van Positive Discipline toepaste, merkte ik thuis meteen een effect. De kinderen luisterden beter en ik voelde meer connectie met hen.”
Onder de naam ‘The Parental Coach’ geeft psycholoog Valerie Ritchie regelmatig een gratis workshop over Positive Discipline.