Help, mijn kind en een scherm!

Vorige maand was het de week van de Media Opvoeding en hebben veel basisscholen aandacht besteed aan de MediaMasters, een programma dat zich richt op de kansen en gevaren van digitale media. In de klas van mijn zoon (groep 8) werden onderwerpen besproken als nepnieuws, vloggen, gamen, social media, privacy, cybercriminaliteit, sexting en grooming. 

Geweldig dat school hier aandacht aan besteedt want het is zo belangrijk tegenwoordig dat kinderen een stukje media opvoeding krijgen. Het is zo’n groot deel van hun wereld; zij leven in het digitale tijdperk. En wij proberen dat bij te houden. Schermen horen bij deze tijd dus we kunnen het onderwerp het beste omarmen en een vorm vinden om onze kinderen erin te begeleiden. Voor veel ouders is het een lastig onderwerp, oa omdat het niet in onze genen zit; wij kennen de tijd zonder mobiele telefoon nog!

Daarom krijg ik vaak de vraag: ‘Help, wat moet ik nou met dat scherm en mijn kind?’ 

Goed dat je er bewust mee bezig bent! Het is namelijk wel onze taak om onze kinderen hierin wegwijs te maken. 

Laten we eerst even stil staan bij de positieve kanten van scherm gebruik; want die zijn er zeker! Door de korte en snelle spelletjes trainen kinderen de basale vormen van informatieverwerking, bijvoorbeeld aandachtig met een korte opdracht bezig zijn. Ook is er een verfijning van de oog-hand coördinatie door het spelen van games. Daarnaast zorgt de ervaring in online communicatie ervoor dat kinderen de kans krijgen om te oefenen met online sociale vaardigheden en samenspelen. Vaardigheden die tegenwoordig heel belangrijk zijn.

Toch zijn er ook negatieve effecten van media gebruik. 

Ten eerste is te lang en te veel stilzitten niet goed voor de ontwikkeling van onze kinderen. Kinderen zitten in een energieke levensfase; voor sommigen is het lastig om een hele schooldag rustig op hun stoel te blijven zitten. Vervolgens slurpt een scherm hun aandacht zo intens op dat zij langere tijd heel stil zitten. Terwijl hun lichamen juist bruisend van energie zijn. Dit is dus onnatuurlijk, met als effect dat na lange tijd stil te zitten achter een scherm, die energie met een nog vollere lading uit hun lichaam barst (en in veel gevallen op een negatieve manier eruit komt).

Daarnaast is het voor kinderen belangrijk om veel interactie met anderen te hebben en buiten te spelen. Door veel achter een scherm te zitten is er minder tijd voor sociaal contact in het echte leven en leren ze minder omgaan met non-verbale signalen en lichaamstaal. Ook komen ze online makkelijker in contact met mensen die ze niet kennen. Doordat ze nog onvoldoende overzicht en ervaring hebben wat er mis kan gaan, lopen ze meer risico om in verkeerde handen terecht te komen.

Verder bestaat er door de social media meer risico op buitensluiten en pesten, kunnen gewelddadige games leiden tot ‘afstomping’, nemen kinderen makkelijk grof taalgebruik over via de YouTube filmpjes die ze kijken en kunnen ze vanuit hun nieuwsgierigheid inhoud tegen komen die ongeschikt is voor hun leeftijd, zonder dat wij het doorhebben. Er is dus een hele onzichtbare wereld die voor het kind heftig kan zijn, waarbij wij minder direct doorhebben dat er iets aan de hand is (het kind heeft dit in sommige gevallen ook niet door) en dus lastig kunnen inspelen op de situatie. 

Tot slot is er onderzoek dat aantoont dat veel media gebruik erg slecht is voor de ogen, een negatief effect heeft op slaap, concentratieproblemen met zich mee kan brengen, stress bij sommige kinderen kan veroorzaken en verslavend kan zijn. 

Veel narigheid dus. En toch hebben wij zelf onze schermen ook zo nodig.

Op een gezonde manier omgaan met schermen is niet alleen een probleem bij jongeren. Dit is een probleem, als je het een probleem wilt noemen, dat ons allemaal aangaat. Kijk eens naar je eigen scherm gebruik…wij gebruiken telefoons, ipads en computers voor zoveel verschillende doeleinden. Voor ons werk, voor onze afleiding, het doen van aankopen, voor het plannen van afspraken en tegenwoordig zelfs voor onze sport. Onze kinderen zien ons door de week maar een paar uur per dag. Hoeveel tijd van deze paar uur zit jij achter een device? Welk voorbeeld geef je hierin naar je kind? Bijvoorbeeld, bij het avond eten…Heb jij je telefoon dan bij je liggen? En mag je kind dit ook? Hoe gaan jullie hier thuis mee om? 

Grenzen stellen

Uiteindelijk is het belangrijk om grenzen te stellen. Zowel voor jezelf als naar je kinderen toe. Kinderen hebben onze grenzen en duidelijkheid nodig. Het is nog te moeilijk voor ze om zelf aan te voelen wanneer ze lang genoeg achter een scherm zijn geweest. Sterker nog, volwassenen in Silicon Valley hebben de games en iPhones en social media juist zo ontworpen dat we steeds meer willen zien en door willen blijven gaan; we worden er zelf ook in mee getrokken. Hoe kunnen we dan van onze kinderen verwachten dat zij zichzelf hierin kunnen begrenzen?

Van mijn eigen kinderen hoor ik vaak dat iedereen langer mag en dat niemand zo begrensd wordt. En als ik dit dan met anderen bespreek blijkt dit helemaal niet waar te zijn, want veel ouders proberen hun kinderen op een of andere manier te begrenzen in het schermgebruik. Vele mensen worstelen alleen wel met het aanhouden van die grenzen.

Hoe doe je dat nou?

-Kies bewust welke apps en games je kind wel of niet mag. Kijk zelf naar wat je van een bepaald spel of van een app vindt, lees wat referenties en kijk naar het leeftijdsadvies.

-Daarnaast raad ik je aan om er met andere ouders over te praten hoe je er thuis mee om gaat; dit geeft vaak herkenning en kan ook een manier bieden om samen af te stemmen hoe je ergens mee om gaat.

Een vraag die ik vaak krijg is of een ouder de telefoon van zijn kind mag controleren. ‘Een kind heeft toch ook recht op privacy’ wordt dan gezegd. Dat klopt, dus je geeft een kind recht op privacy in zijn eigen kamer bijvoorbeeld. Tegelijkertijd is het wel onze taak om onze kinderen te begeleiden en beschermen. Dit betekent dat wij ook de ‘digitale beschermers’ zijn. Op deze leeftijd is dat juist essentieel, want ze leren omgaan met een nieuw en heel volwassen medium. Iets wat ze openstelt aan de grote wereld, wat gepaard gaat met kosten, wat verslavend kan zijn. 

Een ‘digitale beschermer’ zijn kan op twee manieren; je kan iedere avond stiekem de telefoon van je kind checken óf je kan met je kind afspreken dat bij een telefoon op deze leeftijd hoort dat je als ouder af en toe meekijkt. Kies alsjeblieft voor deze tweede optie. Als je het stiekem doet en je kind komt erachter, dan raken ze het vertrouwen in je kwijt en zullen ze niet bij je aankloppen als er grotere problemen zijn. Dat wil je echt niet. 

Dus ik raad ouders aan af en toe met hun kind samen de telefoons erbij te pakken en een ‘scherm-check’ moment te hebben. Dan kijk je naar 2 dingen: je checkt allebei de schermtijd van de afgelopen dag of week, waarbij je je eigen schermtijd dus ook eens bekijkt en vergelijkt met de scherm tijd van je kind. Je kan hier zelfs een soort wedstrijdje van maken: wie heeft de laagste schermtijd?

En als tweede kijk je samen even naar de WhatsApps en Social Media. Vanwege de onzichtbaarheid is het zo belangrijk om hier open contact over te hebben. Vraag of je kind nog iets lastigs is tegen gekomen, stel je geïnteresseerd op zonder te oordelen en probeer samen een gesprek te hebben over het telefoon gebruik.

Laatst hoorde ik in een lezing over de ‘zijdelingse aanpak’ van gesprekken hebben met je kind; een manier die mij erg aansprak in het contact met tieners. Wat je doet is je kind vertellen over ‘een feitje’ dat je onlangs gehoord hebt, bijvoorbeeld dat volwassenen hun telefoon wel 150 x per dag checken. Vervolgens vraag je je kind of jij dat volgens hem ook zo vaak doet? En dan vraag je: wat vind jij hier nou van? Op die manier kan je een onderwerp heel onbedwongen aankaarten en bespreken. In plaats van te zeggen ‘ik vind dat je te veel op je telefoon zit’, waardoor een kind meteen de deur dicht doet. Probeer dus aan de hand van feiten een gesprek aan te knopen en vooral te vragen naar de mening van je kind.      

Het gaat uiteindelijk om verbinding. 

Het belangrijkste doel is om in verbinding te blijven met je kind. Zoals ‘Positive Discipline’ zegt: ‘Connectie voor Correctie’.

Dit bereik je onder andere door:

-te luisteren zonder te oordelen

-je eigen telefoon weg te leggen als je samen bent

-samen afspraken te maken 

Hoe maak je samen goede afspraken?

Goede afspraken over schermgebruik moeten eigenlijk voor alle gezinsleden gelden. Voorbeelden zijn: geen telefoons aan tafel, geen telefoons op de slaapkamer s avonds (koop een digitale klok als dat de reden is dat de telefoon op de slaapkamer nodig is), Maar ook: wanneer mag er gegamed worden en hoe lang, tot hoe laat mag de telefoon gebruikt worden, hoe ga je met foto’s om, wat deel je wel of niet online...

Zelf hebben wij een contractje gemaakt voor de kinderen toen zij een mobiele telefoon kregen. Hierin staat ook hoe je omgaat met je mobiel in het verkeer, bv op de fiets, en dat je alleen maar dingen in apps of social media zet, die je ook direct tegen iemand zou zeggen.  

Bij het maken van afspraken is het belangrijk dat je de afspraken samen maakt en dus dat je kinderen ook mee laat denken hierin. Alleen dan zullen zij ook geneigd zijn om zich aan de afspraken te houden. Verder is het belangrijk dat je ook afstemt wat het gevolg is als er niet aan de afspraak wordt gehouden. 

En dan is het essentieel dat je als ouder doorpakt, mocht dit nodig zijn. Zonder consequent te zijn zal je je geloofwaardigheid als ouder kwijtraken en hebben afspraken maken geen zin. De kunst is om dit doorpakken te doen op een vriendelijke en rustige manier. 

En voor sommigen blijft het te moeilijk om zich aan afspraken te houden…helaas, dat heeft met het verslavende karakter te maken van de schermen en dat kunnen wij onze kinderen bijna niet kwalijk nemen… Voor ouders is dit een signaal dat er wel werk aan de winkel is. 

Tot slot krijg ik vaak de vraag: Wat is nou een goede tijd om een kind van deze leeftijd te laten gamen?

Helaas kan ik daar geen heel concreet antwoord op geven. Er is onderzoek naar gedaan en vanuit oogartsen is het 20-20-2 advies gekomen, waarbij zij aangeven dat het belangrijk is dat er na 20 minuten op een scherm, 20 seconden naar buiten wordt gekeken en met de ogen wordt geknipperd, en dat een kind iedere dag minimaal 2 uur buiten is.

Uiteindelijk hebben kinderen een uitgebalanceerde en gevarieerde tijdsbesteding nodig om zich gezond te ontwikkelen. Dat houdt niet alleen in dat ze voldoende slapen, dat er tijd is voor school, gezond eten, huiswerk en gamen. Nee, het is ook belangrijk dat er tijd is om te sporten, buiten te zijn, voor sociale interactie met anderen en dat er activiteiten zijn die ‘echte levenservaringen’ geven. Verder zijn de lege momenten ook zo nodig. Niets doen is heel belangrijk om te leren omgaan met verveling…hierdoor leren mensen problemen oplossen en creatief denken. 

Dus: Zorg voor de uitgebalanceerde en gevarieerde tijdsbesteding, maak duidelijke afspraken over gamen en telefoongebruik, probeer consequent te zijn in de afspraken en blijf in verbinding met je kind.

Mocht je hier meer over willen leren, mail mij dan voor data van de volgende cursus ‘Help, mijn kind en een scherm!’